فیلم | فهم قرآن کریم در روایتی از امیرالمؤمنین(ع)

دکتر سیدمحسن میرباقری، مفسر قرآن کریم در قسمت شانزدهم از مجموعه درس‌گفتار «نمی از باران» درباره باطن قرآن کریم می‌گوید: در روایتی از امیرالمؤمنین(ع) به این مضمون از فهم قرآن اشاره شده که فهم قرآن سه دسته است.

دسته اول آیاتی هستند که عالم و جاهل همگی آن را می‌فهمند. مانند «بِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا». 

دسته دوم معانی دومی است که کسانی که خداوند دل‌های ایشان را به نور الهی منور کرده، آن را می‌فهمند.

دسته سوم معانی باطنی از آیات الهی است که در انحصار اولیاء خدا قرار دارد.

معنی دیگر از باطن آیات این است که الفاظ به صورت مستقلا بر معنا دلالتی ندارند. برای مثال می‌توان به این آیه شریفه اشاره کرد که «قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِمَاءٍ مَعِينٍ؛ بگو به من خبر دهيد اگر آب (آشاميدنى) شما (به زمين) فرو رود چه كسى آب روان برايتان خواهد آورد». از ظاهر الفاظ این آیه نمی‌توانیم کلمه امام را بفهمیم. با نگاه به ظاهر آیه می‌دانیم که کلمه «ماء» در این آیه بیان شده اما اینکه منظور خداوند از آب در این آیه امام است را نمی‌توان از الفاظ این آیه فهمید. این مسئله دانش دیگری می‌خواهد و باید به این منظور برسیم که این دانش کجا و در نزد چه کسی قرار دارد؟ قرآن کریم طبقه‌ای را معرفی می‌کند که ایشان به حقیقت قرآن دست پیدا کرده‌اند.

خداوند متعال در سوره مبارکه زخرف می‌فرماید: «حم وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ؛ إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ؛ سوگند به كتاب روشنگر؛ ما آن را قرآنى عربى قرار داديم باشد كه بينديشيد». در این آیه شریفه از حقیقت قرآن به کتاب مبین تعبیر شده است. 

«قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ؛ قطعا براى شما از جانب خدا روشنايى و كتابى روشنگر آمده است». قرآن نسخه‌ای در عالم بالا دارد که نزد خدا است و خداوند آن را به زبان عربی نازل کرده است. خداوند حقیقتی که در قرآن بالا قرار دارد را به زبان عربی نازل کرده تا مردم آن را بفهمند.